6 عامل اصلی نشتی آب در شبکه تاسیسات آب
واحد تحقیقات و توسعه فن آوری (واحد فن آوری های آکوستیک)
شرکت دانش بنیان فرآیند ارقام پرداز
.Farayand Argham Pardaz Ltd. Co
.Manufacturer of Underground Detection and Utility Instrument
با توجه به اهمیت آب بعنوان یکی از ارکان توسعه و تدام زندگی و صنعت و رشد یک جامعه، نشت تاسیسات آب می‌تواند آسیب‌های بسیاری به دیگر زیرساخت‌های شهری و صنعتی وارد نماید. در این مقاله 6 عامل اصلی نشتی آب در شبکه تاسیسات آب مطرح و نشت یابی تاسیسات آب را در مرحله بعد تشریح می کند. در ادامه برخی از عوامل موثر در بروز آسیب‌های فیزیکی و نشت در شبکه آب معرفی میگردد، با شناخت کامل‌تر و نوع تاثیر پارامترهای فیزیکی و محیطی می‌توان گام‌های موثرتری در کاهش هدر رفت آب و آب بدون درآمد همچنین یافتن تکنیک‌های موثرتر در راستای جلوگیری از بروز نشت در انواع شبکه تاسیسات پیشنهاد داد.
لازم به ذکر است نشت یاب آب ابزاری جهت کشف نشت آب می باشد و سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان در جلوگیری از بروز نشت از اهمیت استراتژیکی برخوردار است. اطلاعات پایه می‌تواند راهگشای انتخاب تجهیزات استاندارد و پیشرفته نشت یابی شبکه آب بوده و کاهش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را بهمراه داشته باشد. نشت یاب آب یکی از ابزارهای آشکارسازی و کاهش هدررفت آب می باشد که انواع آن در مقاله ای مجزا بررسی میگردد.
1- خردگی (Corrosion):
خردگی یا (Corrosion) یکی از مهمترین عوامل ایجاد نشت در شبکه لوله آب میباشد. در صورتی‌که بخشی از لوله مدفون در خاک در آب غوطه‌ور باشد، یا در بخشی از خاکی بستر لوله خاک مرطوب باشد و بخش‌های دیگر لوله، در خاک خشک قرار گرفته باشد یک شرایط قطبی ایجاد شده و با جریان یافتن الکترون‌ها، بین قطب‌های ایجاد شده خردگی در بدنه لوله آغاز میگردد. بسته به شرایط محیطی و جنس لوله سرعت خردگی متفاوت خواهد بود.
گاهی این حالت در خاک‌هایی که تفاوت فشردگی و نفوذ‌پذیری هوا و رطوبت در سطوح بالایی و زیرین دارند رخ می‌دهد و موجب میشود در بخش زیرین بدنه لوله خردگی، ضعف بدنه و در نهایت نشت ایجاد شود.
لازم به ذکر است نشت هایی که در زیر بدنه لوله رخ می‌دهند بسیار سخت قابل آشکارسازی هستند و نشت یاب‌های آب بدلیل عدم دریافت سیگنال مناسب در سطح زمین با مشکلات بیشتری با کشف این دسته از نشت‌ها مواجه هستند.
“عدم جلوگیری از خردگی موجب تکرار ایجاد نشت میشود”
2- بار ترافیکی (Traffic Load):
در سطح خیابان‌های شهر، معابر محیط‌های صنعتی، اتوبان‌ها و حتی حیاط منازل و پارکینگ‌ها در صورت دفن لوله‌های آب در عمق‌های کمتر از 1 متر و عبور خودروهای سنگین فشار مکانیکی بر روی بدنه لوله باعث آسیب بدنه لوله‌ها می شود. یکی دیگر از عوامل ایجاد نشت آب در این عامل آسیبی است که سنگ‌های با لبه‌های تیز می‌توانند ایجاد کنند این آسیب‌ها معمولا وسیع و نشت‌های بزرگ ایجاد می‌کنند. بطور عمومی نشت‌های حاصل از بار ترافیکی بصورت شکاف در بدنه لوله و در طول لوله رخ می‌دهند.
لازم به ذکر است براساس برخی مشخصات لوله، شرایط آب و خاک محل دفن لوله و نوع و شکل و اندازه نشت ایجاد شده، صدای نشت آب متفاوت خواهد بود و تجهیزات نشت یاب آب می بایست انواع این صداهای نشت را تشخیص و آشکار نماید. پیشنهاد میشود مقاله تخصصی این شرکت با عنوان همه چیز درباره صدای نشت آب، مکانیزم و مشخصات نشت آب را مطالعه بفرمایید.
3- پدیده ی ضربه چکشی یا پدیده ضربه کله قوچی (Water Hammer Phenomenon):
یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها به لوله‌های مدفون و بطور خاک لوله‌های آب از جنس آزبست تاثیر‌پذیری در برابر ضربه چکشی آب یا پدیده ضربه کله قوچی است. تغییرات ناگهانی فلو یا فشار آب داخل لوله موجب تنش در آب داخل لوله و حرکت موج آب بصورت رفت و برگشت در طول لوله شده و به طبع ایجاد نیروی ضربه شدید در طول لوله میگردد با جاری شدن این نیرو در راستای لوله و در رسیدن این موج ضربه به خم‌ها یا انشعابات آسیب‌های شدید در طول بدنه لوله میگردد. نشت‌های آب ایجاد شده در اثر این عامل معمولا وسیع و دارای هدررفت آب بالایی هستند و بدلیل وسعت محل نشت در جداره لوله صدای نشت ایجاد شده حاصل از خروج آب از محل نشت دارای بلندی و فرکانس بالایی نمی‌باشد و افت فشار آب در محل نشت فرآیند نشت یابی آب را بسیار سخت می‌کند.
در مواقعی که در شبکه‌های آب با فشار بالا، پمپ‌ها یا شیرهای کنترلی بطور ناگهانی متوقف یا بسته شوند نیز چنین اثری ایجاد میگردد.
4- اجرای لوله کشی و نصب ضعیف (Poor Plumbing):
مصرف کم چسب در اتصالات لوله کشی PVC موجب ضعف در اتصالات و نشت آب در محل اتصالات، زانویی و خمش‌ها میشود. در لوله‌های DCIP عدم رعایت اصول اتصالات پیچ و مهره و محکم نبودن اتصالات موجب بروز نشتی آب اغلب در اتصالات میشود. در بسیاری از موارد موجود سنگ ریزه‌ها و نخاله‌های نوک‌تیز در مجاورت لوله و ترکیب شده با خاک بستر لوله موجب صدمه به بدنه لوله میشود.
5- حفاری‌های غیر اصولی شرکت های خدماتی و تاسیساتی دیگر (Unprincipled excavations):
شرکت‌های خدماتی لوله‌گذاری و توسعه شبکه کابل‌های زیر زمینی برق و مخابرات، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات تعمیرات و نگهداری شبکه تاسیسات معمولاً در حفاری‌ها از تجهیزات آشکارسازی پیس از حفاری استفاده نمی‌کنند و این امر موجب خسارت به شبکه لوله آب میشود تجهیزات آشکارسازی زیرسطحی UGD Instrument ، مسیریاب لوله و کابل (لوله یاب کابل یاب خطوط فلزی) EM Locator، دریچه یاب یا فلزیاب های تاسیساتی (مگنتومتر) Metal Detector، اسکنرهای راداری (لوله یاب کابل یاب خطوط غیرفلزی ) یا GPR پرکاربردترین و تجهیزات الزامی برای بررسی زیر سطح زمین قبل از حفاری میباشد. با استفاده از تجهیزات آشکارسازی سرعت اجرای پروژه‌ها افزایش یافته و خسارات مالی و جانی ناشی از صدمه به لوله‌ها و کابل‌ها بشدت کاهش می‌یابد.
6- انشعابات غیرمجاز (Illegal Connection):
یکی از شایع‌ترین عوامل، ایجاد صدمه فیزیکی به شبکه تاسیسات آب در برخی کشورها و متاسفانه کشور ایران، توسعه انشعابات غیرمجاز در مشترکین مسکونی میباشد که، موجب تعداد بالای صدمه فیزیکی و نشت در شبکه انشعاب مشترکین میشود و تغییر بافت رطوبتی خاک محل موجب بروز نشت های حاصل از خردگی میشود.
انشعابات غیرمجاز در محیط‌های صنعتی، کارخانجات، کارگاه‌های صنعتی، دامداری‌ها، صنایع کشاورزی، کارواش‌ها و … نیز موجب ایجاد صدمه به لوله‌ها در زمان حفاری میشود. اجرای غیراصولی انشعاب به غیر از ایجاد آلودگی‌های محیط زیستی، نشت در محل انشعاب های غیرمجاز را موجب میشوند.
با مطالعه مقاله «انواع انشعابات غیرمجاز آب و میعانات نفتی و تکنیک‌های آشکارسازی آنها» این معظل شبکه تاسیسات زیرزمینی را بهتر بشناسیم و با علم به مدل‌های رایج، بهترین روش‌های کشف و مقابله با آنها را استفاده کنیم.
با آرزوی مفید بودن اطلاعات این مقاله امیدواریم با یکدیگر گامی در سربلندی و آبادانی کشور عزیزمان ایران برداریم.
محتوای فنی ، آیکون ها ، تصاویر و کلیه حقوق مادی و معنوی این مقاله متعلق به شرکت دانش بنیان فرآیند ارقام پرداز می باشد و به منظور توسعه دانش و بهره مندی یکایک کارشناسان و متخصصین این حوزه از اطلاعات و تجربیات این شرکت استفاده از عکس ها و اطلاعات این مقاله بدون هیچگونه تغییر و با درج نام مقاله و نام شرکت دانش بنیان فرآیند ارقام پرداز بلامانع است.
